Voorgaande jaren kwam het steeds niet uit om aan te leggen in Harderwijk. Te dichtbij, of nét te ver. Maar dit jaar lukte het en konden we de nieuwe havens bekijken vanaf het water. Even voorbij de havens staat het monument voor Eibert den Herder. Eibert wie?
In dit filmpje varen we over de Randmeren langs Elburg en Harderwijk
Lees ook: Aanleggen in Harderwijk
De hoeder van Harderwijk
Een pain in the ass was hij voor de voorstanders van de afsluiting van de Zuiderzee, een luis in de pels: industrieel Eibert den Herder uit Harderwijk. Toch heeft-ie een standbeeld gekregen en dat kunnen niet veel mensen hem nazeggen… Hoe dat zit?
Ramp voor Nederland
Eibert den Herder (1876-1950) was groot tegenstander van de afsluiting van de Zuiderzee. Hij vreesde een regelrechte ramp, want hij was ervan overtuigd dat bij stormvloeden de dijken zouden breken, waarna de polderbewoners een verdrinkingsdood wachtte. Bovendien lag de toekomst van de Zuiderzeevisserij en iedereen die ervan afhankelijk was in duigen, vond hij. Ook persoonlijk zou hij consequenties ondervinden van de Afsluitdijk: Den Herder had een vismeelfabriek in de haven van Harderwijk. Na de aanleg van de dijk zou het gedaan zijn met de aanvoer van vis.
Protesten, films en brieven
Met brochures, protestbijeenkomsten, films en brieven bestookte hij politiek en publiek. Den Herder wist veel mensen achter zich te krijgen, tot grote ergernis van de voorstanders van de drooglegging van de Zuiderzee. Maar ondanks alle pogingen van Den Herder en zijn medestanders gingen de waterwerken gewoon door. De sluiting van de Afsluitdijk op 28 mei 1932 betekende het einde van de acties. Niet van die van Den Herder trouwens. Die ging door tot zijn dood in 1950.
Deze promofilm voor het behoud van de Zuiderzee liet Eibert den Herder in 1930 maken door de firma Polygoon-Profilti uit Haarlem
Hoeder van Harderwijk
Behalve strijden tegen de Zuiderzeewerken deed Eibert den Herder zijn best om toeristen naar Harderwijk te halen. Hij maakte zich sterk voor het uitbaggeren van een vaargeul door de zandbank vóór Harderwijk en begon, toen die klaar was, met een veerverbinding met Amsterdam. De schepen van Rederij Den Herder vervoerden ook dagjesmensen langs de Zuiderzeewerken. Den Herder werd hiermee de grondlegger van het toerisme in Harderwijk. Zijn zoons namen het stokje over met de oprichting van het Dolfinarium.
Waarom moest de Zuiderzee dicht? Hoewel er al veel vaker overstromingen waren geweest was de stormvloed van 1916 de druppel die de spreekwoordelijke emmer deed overlopen. De dijken in Groningen, Friesland, Overijssel, Gelderland, Utrecht en Noord- en Zuid-Holland begaven het en het land overstroomde. Daarnaast was er ook het vooruitzicht van de enorme landaanwinst door inpoldering van delen van de Zuiderzee.
Tragische figuur
Al met al was Eibert den Herder eigenlijk een tragische figuur. Zijn goedlopende vismeelfabriek ging kapot door de afsluiting van de Zuiderzee, de kalkzandsteenfabriek die hij begon om het tij te keren, mislukte. Zijn eerst bloeiende veerdienst, de Holland-Veluwe Lijn, had te maken met moordende concurrentie. Ook in de politiek kwam hij niet goed uit de verf. Toch werd een halve eeuw na zijn dood bedacht dat er een monument voor hem moest komen. In dat monument kreeg de hoed van de industrieel een prominente plek: als hoeder van Harderwijk probeerde Eibert de stad te behoeden voor dijken en polders.
Polderkoorts
Wij kwamen Eibert op het spoor door een vriendelijke buurman die ons het boek Polderkoorts van Emiel Hakkenes uitleende. Het verscheen in 2017, een jaar voordat 100 jaar Zuiderzeewet werd gevierd, met onder meer een festival dat genoemd werd naar Eibert den Herder. De eigenzinnige industrieel zal zich in zijn graf hebben omgedraaid.
Duitse kroonprins op Wieringen
Wie geinteresseerd is in geschiedenis en water raden we dit boek beslist aan. Het staat vol interessante verhalen. Bijvoorbeeld over de herkomst van de dansmuggen, die ons nog steeds teisteren in de omgeving van het IJsselmeer. Over het volstrekte gebrek aan compassie met de inwoners van het oude land. En over de Duitse kroonprins Wilhelm, die na afloop van de Eerste Wereldoorlog een tijdje in ballingschap zat op het eiland Wieringen, waar op dat moment de inpoldering al aan de gang was.
Je kunt het gewoon in de boekhandel bestellen. Het ligt niet in de museumwinkel van het Zuiderzeemuseum, constateerden wij toen we afgelopen zomer aanlegden in Enkhuizen. Was de schrijver te kritisch over de Zuiderzeewerken? Of was het gewoon toeval?
Assen, update augustus 2020
Marieke Rosier
Bronnen: Omroep Gelderland/Historiek.net/boek Polderkoorts van Emiel Hakkenes/Harderwijksezaken.nl
