Tien redenen om door Belgie te varen

Waarom tien redenen om door België te varen? Veel mensen denken net als wij het eerst aan de lange Belgische kanalen. Aan snelstromend getijdewater en aan heel veel sluizen. En dat voelt niet als een relaxte vaartocht. We twijfelen dan ook. Maar hoe meer we er over nadenken, discussiëren en lezen, hoe meer het land ons aantrekt. Want inderdaad, kanalen met fabrieken op de oevers, getijdewater en heel veel sluizen. Maar ook de heuvels van de Ardennen, rivieren met aansprekende namen als de Rupel, de Schelde, de Samber en de Maas. En kastelen, abdijen, ruïnes, kortom een land dat heel anders is dan ons gebruikelijke vaargebied in Noord-Nederland. De beslissing valt: we gaan met de boot naar België!

In deze video kun je het eerste deel van onze reis bekijken, tussen ’s Hertogenbosch en het Zilvermeer

Tien redenen om door België te varen

Ook uit reacties van mede-motorbootvaarders blijkt dat lang niet iedereen gecharmeerd is van een vaartocht door het land van onze zuiderburen. Wij zijn heelhuids en super-enthousiast teruggekomen van ons rondje België. Daarom geven we jou hier tien redenen om door België te varen.

‘Ons’ rondje België. De vaarroute vind je hier

1. Het Belgische landschap

Het afwisselende landschap van België staat bovenaan ons tien-redenen-om-door-België-te-varen-lijstje. Het land heeft heel veel te bieden, van groene weilanden tot glooiende heuvels en majestueuze rotspartijen. Tijdens onze tocht komen we over brede snelstromende rivieren als de Schelde en de Maas, maar ook over de smalle romantische Samber en Dender. Het landschap is op veel plekken adembenemend mooi, met uitzicht op schilderachtige middeleeuwse kastelen en abdijen, rustige dorpjes en af en toe een fabriekscomplex. Alleen langs de Samber bij Charleroi zie je heel veel industrie, net zoals langs de Maas in de buurt van Luik. 

Steile kliffen

Het absolute toppunt qua landschappelijk schoon is wat ons betreft de Maas tussen Namen en Dinant. De rotsen in de Maasvallei zijn geliefd bij bergbeklimmers, die je vanaf je boot naar boven kunt zien klauteren. Bovenop de steile kliffen ontwaar je ruïnes, langs het water mooie huizen, trotse kerkjes en een enkel kasteel.

2. De scheepsliften

Een beetje eng vinden we het idee om de scheepsliften te nemen. Maar het blijkt een ervaring om nooit te vergeten! Soepeltjes worden we omhoog en omlaag gehesen en we hebben nauwelijks last van onze – doorgaans best ernstige – hoogtevrees. Waarom werden die scheepsliften eigenlijk gebouwd? Dat kwam vooral door de kolenmijnen en de daaruit voortkomende staalindustrie. Het efficiëntste transportsysteem voor het vervoer van al die goederen was over het water. Maar er moesten heel wat heuvels worden genomen. Belgische ingenieurs keken de kunst af van hun Engelse collega’s en begonnen met het ontwerpen en bouwen van scheepsliften. 

72 meter de lucht in

De bekendste scheepslift van België is de scheepslift van Strépy-Thieu in de provincie Henegouwen. De lift in het Centrumkanaal overbrugt een hoogteverschil van maar liefst 72 meter. Het was lange tijd de grootste scheepslift ter wereld, maar werd in 2016 gepasseerd door de scheepslift in de Chinese Drieklovendam van 113 meter. Vlakbij Strépy-Thieu zijn nog vier historische liften, op het oude tracé van het Centrumkanaal. En in het kanaal Charleroi-Brussel vind je nog het hellend vlak van Ronquières, waarbij schepen in waterbakken over rails omhoog en omlaag glijden.

In deze video kun je zien hoe we ons door de scheepslift van Strépy-Thieu laten ophijsen

3. De Citadel van Namen

In de Maasvallei vind je veel kastelen, ruïnes, forten en vestingen. De allermooiste en indrukwekkendste is wat ons betreft de Citadel van Namen. Het fort ligt op een ultiem strategische plek aan de samenvloeiing van de Maas en de Samber en controleerde niet alleen belangrijke handelsroutes, maar ook toegangswegen tot andere delen van Europa. Al in 937 werd het oorspronkelijke fort gebouwd en het heeft sindsdien talloze belegeringen meegemaakt. De (be)heersers van de citadel hebben bovendien veel invloed gehad op politieke en militaire ontwikkelingen in de Europese geschiedenis. 

Toeristische attractie

Tegenwoordig trekt de Citadel van Namen jaarlijks duizenden toeristen. Het fort biedt niet alleen een spectaculair uitzicht over de stad en het omliggende landschap, maar is ook rijk aan historische bezienswaardigheden zoals het Terra Nova Visitor Centre en het Museum van Genietroepen. Je kunt ervoor kiezen om de 408 traptreden naar boven te klimmen ofwel de comfortabele kabellift te nemen.

4. Varen over getijdewater: ‘een unieke belevenis’

België heeft een uitgebreid netwerk van waterwegen, waaronder ook getijdewater. Dat betekent dat je rekening moet houden met stroming, die sterk kan zijn. Sommige delen van de waterwegen zijn beperkt toegankelijk tijdens bepaalde getijden. Je moet je vaartocht dan afstemmen op de getijdenkalender. Maar hoe mooi is het om het dynamische karakter van de getijden mee te maken, met z’n constant veranderende landschap. Het maakt van elke vaartocht een unieke belevenis. 

Waterkaarten app

Pieter houdt voor en tijdens elke trip de Waterkaarten App in de gaten, die aangeeft waar je vooral moet opletten. Ook heeft hij het boek Belgische Binnenwateren van Frank Koorneef uit zijn hoofd geleerd. Daarin heeft hij gelezen dat hij op de driesprong Nete, Rupel en Dijle goed de buitenbocht moet aanhouden. Het schip voor ons loopt daar aan de grond.

5. Sporen van Vincent van Gogh

Als we in de buurt zijn van Bergen komen we onverwachts sporen tegen van Vincent van Gogh. Van Gogh wordt gezien als een van de grootste schilders van de 19e eeuw. Minder bekend is dat hij verschillende baantjes heeft die hem vormen als kunstenaar. Zo is hij op zijn 25e lekenpriester in België. Hij woont dan in Petit Wasmes bij een mijnwerkersfamilie en doet daar pastoraal werk als het bezoeken van zieken en stervenden.

Rauwe emoties

In deze mijnstreek, ook wel bekend als de borinage, ziet Vincent van Gogh met eigen ogen het harde leven van de arbeiders. Hij ervaart de armoede, het lijden en de sociale onrechtvaardigheid waarmee deze mensen dagelijks geconfronteerd worden. In zijn kunstwerken verwerkt hij deze rauwe emoties. 

6. De magnetische aantrekkingskracht op wielrenners

Toegegeven, niet iedereen heeft een racefiets mee op de boot. Maar misschien moet je dat toch maar eens overwegen. Want België blijkt een waar paradijs te zijn voor wielrenners, die we dan ook in groten getale voorbij zien komen. Het is vooral het gevarieerde terrein waar België bekend om staat, van de iconische kasseienstroken tot de steile heuvels van de Ardennen. Dat maakt het land ideaal voor wielrenners die zich willen voorbereiden op zware klassiekers en heuvelachtige etappes.

De Muur van Geraardsbergen

Als we over de Dender varende in Geraardsbergen aankomen moeten we natuurlijk ook de beroemde Muur bekijken. Ik weet helemaal niks van wielrennen, dus waarom het een ‘muur’  heet is me nog steeds een raadsel. Maar indrukwekkend is-ie wel met z’n stijgingspercentage van twintig procent en de horizontale kasseien die aanvoelen als een trap. De Muur van Geraardsbergen wordt vaak opgenomen in de Ronde van Vlaanderen. Ik vind vooral het kapelletje op de top van de berg een juweeltje, maar ik betwijfel of de wielrenners er aandacht voor hebben.

7. De sluizen en hun wachters

Heel veel sluizen komen we tegen tijdens onze tocht door België, van de sluisjes op spitsenformaat in de Dender en het Kanaal Blaton-Aat, tot de goed geoutilleerde sluizen op de Beneden-Samber en de Maas tussen Namen en Maastricht. Elke keer is het weer een heel avontuur waar je kunt vastmaken, hoe ver de bolders uit elkaar liggen en of je er ook bij kunt. Ook de aanpak van de sluiswachters verschilt per sluis. Op twee plaatsen, in de Samber en in de Maas, moeten we anderhalf uur dobberen voordat we mochten schutten. Maar achteraf kunnen we zeggen dat we vrijwel overal goed geholpen zijn. En ondanks het feit dat Marieke niet zo dol is op sluizen, nemen we ze toch mee in ons tien-redenen-om-door-België-te-varen-lijstje

Middenbolder

Sommige sluizen zijn vooral nog ingericht op de binnenvaart en de bolders liggen daar verder uit elkaar dan handig is voor een plezierbootje. Wij zijn gewend om tijdens het schutten voor- en achter vast te maken, maar na verloop van tijd gebruiken we bij het omlaag schutten alleen nog maar de middenbolder. En ga je omhoog, dan kun je ook met één landvast toe als de schipper de motor laat draaien en bijstuurt waar nodig. Veel moderne sluizen hebben inmiddels drijvende bolders.

8. Onze gedeelde geschiedenis

We weten niet hoe het met jullie zit, maar eigenlijk weten wij heel weinig van onze zuiderburen. Dat is jammer, want we hebben eeuwenlang onze geschiedenis gedeeld. Overal zie je er sporen van terug. De beroemde Friese vestingbouwer Menno van Coehoorn wordt bijvoorbeeld in 1692 betrokken bij de uitbreiding van de Citadel van Namen. Vader des vaderlands Willem van Oranje heeft kastelen in Antwerpen en in Brussel, maar we komen hem ook tegen in Geraardsbergen, waar hij eigenaar is van het kasteel van Boelare, dat je naast de Dender kunt zien staan.

Kanaal Charleroi-Brussel

Wie we het vaakste tegenkomen onderweg is ‘onze’ koning Willem I, die tussen 1815 en 1830 ook koning van Belgie is. Dankzij hem wordt het Kanaal Charleroi-Brussel gegraven, dat nog steeds een belangrijke schakel is in het Belgische waterwegennetwerk. Hij richt de universiteit van Gent op en ook het imposante Hollandse Fort in Hoei wordt door hem gebouwd. Maar zijn autoritaire regeerstijl keert zich tegen hem. De Belgen pikken het bijvoorbeeld niet dat hij de Nederlandse taal als standaard wil invoeren, ten koste van het Frans. Het leidt uiteindelijk tot de Belgische Revolutie in 1830, waarbij België zich afscheidt van Nederland.

Lees ook: Sporen van een verloren koninkrijk

9. Sluis Ternaaien/Les écluses de Lanaye

Meteen na Luik wordt de Maas onbevaarbaar en nemen we de aftakking naar het Albertkanaal. Op de plek waar dat kanaal verder stroomt richting Antwerpen gaan wij rechtdoor richting Maastricht. Daarvoor moeten we door de sluis van Ternaaien. Het verval in de sluis is met veertien meter het grootste van de hele reis. Dat komt omdat het Albertkanaal een heel stuk hoger ligt dan de Maas.

Want het Albertkanaal is grotendeels aangelegd op het traject van z’n voorloper, het Kanaal Luik-Maastricht. Maar het nieuwe Albertkanaal moest niet naar Maastricht, het moest linksaf de bocht om naar Antwerpen. En daarvoor moest het historische Plateau van Caestert – waarvan de Sint Pietersberg onderdeel uitmaakt – doorgehakt worden. Om dat hakwerk te beperken en het allemaal niet te duur te maken werd het kanaal zo hoog mogelijk aangelegd. En daarom zakken en stijgen wij op dit laatste stukje België die hele veertien meters. Met drijvende bolders, een eitje dus. Dan moet je trouwens wel door de twee nieuwste kolken schutten, de twee oudste zijn niet voorzien van dit moderne gemak.

Flessenhals van Ternaaien

Die oude sluizen (55 x 7,5 meter voor schepen tot 600 ton) werden gebouwd in de jaren zestig en konden het drukke scheepvaartverkeer tussen Luik en Rotterdam lang niet aan. Ook een derde sluis (136 x 16 meter voor schepen tot 2000 ton) bood geen soelaas. Het sluizencomplex werd dan ook tot voor kort de ‘flessenhals van Ternaaien’ genoemd. Sinds 2015 kan de binnenvaart schutten in een vierde sluis van 225 x 25 meter met een diepgang van 13,68 meter voor schepen van 9000 ton.

10. Maastricht

Maastricht ligt op een kanonschot afstand van de Belgische grens en de kans is groot dat je tijdens een rondje België Maastricht passeert. En deze Bourgondische stad ademt vleugenvol zuidelijke levenslust. Daarom nemen we Maastricht mee in deze tien redenen om door België te varen. En als we nog een keer terugkomen gaan we beslist naar Gent en Brugge. Dan zullen we ook deze steden toevoegen aan in de lijst!

Lees ook: Aanleggen in Maastricht

Vuile vaart

Zoals op zoveel historische plekken is hier in de grensstreek door de eeuwen heen ook flink aan het water gesleuteld. Want waar we nu over Albertkanaal, Kanaal van Ternaaien en een klein stukje Maas naar Maastricht varen, heette dit traject vroeger het Kanaal Luik-Maastricht. Het kanaal bestond van 1850 tot 1967 en liep vanaf de plek waar de Maas in Luik onbevaarbaar werd tot aan binnenhaven het Bassin in Maastricht. Daar had het weer aansluiting op de Zuid-Willemsvaart naar ’s Hertogenbosch. Voor het tracé moest een deel van de middeleeuwse binnenstad worden gesloopt. Na de opening van het Albertkanaal dat het kanaal tussen Luik en Antwerpen onderlangs Maastricht leidde, werd de verbinding met het Bassin overbodig en de zogenoemde ‘vuile vaart’ gedempt.  Op het tracé ligt nu de Maasboulevard.

Rapportcijfer: 9

Ok. Er zijn ook mindere dingen. De industriele sites langs een deel van de Samber en de Maas maken de vaartocht wat minder romantisch en inderdaad, er zijn wel heel veel sluizen. Ook is het water in de kanalen op sommige plekken erg vervuild. Maar daar staan al die tien redenen om door België te varen tegenover. Het is aan jou welke kant de weegschaal opslaat!

Ons werd op Facebook gevraagd hoe we het varen in België versus het varen in Nederland beoordelen als rapportcijfer. Ons antwoord: als incidentele vaartocht geven we België een 9. Maar als vaargebied ten opzichte van Nederland een 5. Want je kunt bijvoorbeeld op het Belgische vaarwater niet net zo gemakkelijk als in Nederland een leuk weekeindrondje maken. Maar de voorzieningen in de jachthavens zijn uitstekend, de ervaring met de brug- en sluiswachters was doorgaans prima. We kunnen de trip dus iedereen aanraden. Maar dan moet je geen hekel aan sluizen hebben. En een douche aan boord hoeft niet, maar is wel fijn…

Lees ook: Met de boot naar België

Assen, februari 2024, Pieter en Marieke

We horen graag of we je hebben kunnen overhalen! Of heb je de tocht al lang gemaakt?